Zapalenie błony śluzowej nosa wyprzedza z reguły zapalenie zatok przynosowych (rhinosinusitis), natomiast zapalenie zatok przynosowych bez zmian zapalnych w błonie śluzowej nosa jest bardzo rzadkie. Błona śluzowa nosa przechodzi do zatok w sposób ciągły, bez wyraźnej granicy i ma podobną budowę morfologiczną. Zapalenie zatok przynosowych stanowi częste powikłania zakażenia wirusowego górnych dróg oddechowych. Jeżeli objawy nieżytu górnych dróg oddechowych utrzymują się powyżej 10 dni od początku choroby, należy rozważyć możliwość zajęcia zatok przynosowych. Sezonowość zapalenia zatok przynosowych odzwierciedla sezonowość zakażeń wirusowych górnych dróg oddechowych. Na ogół zmiany zapalne dotyczą kilku zatok równocześnie, co uwarunkowane jest bliskością położenia ich ujść naturalnych.
Wyróżnia się duże i małe objawy zapalenia zatok przynosowych:
Objawy duże:
- Upośledzenie drożności nosa
- Wydzielina z nosa
- Ból w rzucie chorej zatoki
- Uczucie rozpierania
- Zaburzenie węchu
Objawy małe:
- Ból głowy
- Stany gorączkowe
- Nieprzyjemny zapach z nosa
- Uczucie zmęczenia
- Ból zębów
- U dzieci również kaszel, niepokój
W ostrym zapaleniu zatok przynosowych objawy cofają się po leczeniu, a błona śluzowa wraca do stanu wyjściowego. W przewlekłym zapaleniu zmiany w błonie śluzowej są nieodwracalne.
Określenie przewlekłe zapalenie zatok dotyczy chorych, u których proces zapalny trwa dłużej niż 12 tygodni.
U dzieci pierwotną chorobą poprzedzającą zapalenie zatok przynosowych jest zapalenie błony śluzowej nosa, a zapalenie zatok rozwija się wtórnie. Bardzo często wirusowe zakażenie górnych dróg oddechowych przechodzi w bakteryjne zapalenie zatok przynosowych. Zdarza się to zwykle po około 8 – 12 dniach choroby.
Charakterystyczna dla dzieci jest:
- podostra śluzowo – ropna postać zapalenia zatok nie mająca odpowiednika u dorosłych. Objawy zaczynają występować po 3 roku życia, kiedy to mała zatoka szczękowa ulega powiększeniu. Statystki podają, iż ponad 40 % dzieci w wieku szkolnym w Polsce cierpi z powodu tej choroby. Schorzenie to rozpoczyna się zapaleniem błony śluzowej nosa, która jest niedostatecznie dojrzała pod względem immunologicznym. Słaba odporność błony śluzowej w okresie rozwoju i dojrzewania dziecka powoduje, że choroba nawraca zwykle przez kilka lat w okresie jesienno – zimowym i wiosennym, ale nie pozostawia zmian trwałych ani przewlekłych.
- Zespół zatokowo – oskrzelowy to znana i często występująca postać zapalenia zatok u dzieci, wywołana najczęściej przez Haemophilus influenzae. Cechą charakterystyczną jest kaszel występujący po zaśnięciu i w godzinach wczesno porannych. W ciągu dnia dziecko nie kaszle – czasami kaszel występuje po wysiłku fizycznym.
- Dla wieku dziecięcego jedną z najbardziej typowych postaci zapalenia zatok jest zapalenie zatok sitowych. Zakażenie to może występować nawet u niemowląt. Wywołują je najczęściej – u małych dzieci gronkowiec złocisty koagulazo (+), a u dzieci starszych paciorkowce.
Leczenie zatok
Leczenie zapaleń zatok przynosowych dzielimy na zachowawcze i operacyjne. Celem leczenia zachowawczego jest identyfikacja czynnika zapalnego i opanowanie zakażenia, zmniejszenie obrzęku tkanek oraz ułatwienie odpływu wydzielin z jam nosa poprzez przywrócenie drożności ich ujść naturalnych.
