Chorzy zgłaszający się do nas z zawrotami głowy i zaburzeniami równowagi stanowią złożony problem diagnostyczny, a co za tym idzie leczniczy. Zawroty głowy stanowią problem interdyscyplinarny, tzn. zajmują się nimi specjaliści laryngolodzy, neurolodzy, neurochirurdzy, okuliści i inni. Jednoczasowe nałożenie się kilku różnych schorzeń potrafi wywołać objaw w postaci zawrotu głowy.
Zawrót głowy (vertigo) jest halucynacją ruchu wirowego odczuwanego przez chorego w dwóch możliwych formach:
- wirowanie otoczenia
- wirowanie ciała chorego przy nieruchomym otoczeniu
Zawroty głowy układowe bądź nieukładowe mogą być spowodowane wieloma przyczynami. Wśród nich wyróżnia się przyczyny naczyniowe, związane ze zmianami patologicznymi w początkowych odcinkach tętnic podobojczykowych, w tętnicach kręgowych, tętnicy podstawowej i tętnicach tylnych mózgu. Zmiany te można podzielić na zmiany miażdżycowe i inne, niemiażdżycowe patologie tętnicze powodujące zwężenia i niedrożności tętnic oraz zakrzepy i zatory tętnic, a także odmiany wrodzone, które predysponują w odpowiednich warunkach do występowania zawrotów głowy.
Rozpoznając BRV, czyli łagodne nawracające układowe zawroty głowy, należy przeprowadzić diagnostykę różnicową z innymi zawrotami głowy, które charakteryzują się nawrotami. Poniżej przedstawiono główne kierunki w tym zakresie:
- Choroba Ménière’a charakteryzuje się triadą: nawroty napadów obejmujących zawrót układowy, szum (ucisk) w uchu, postępujące zaburzenia słuchu. Należy również pamiętać o częstym współistnieniu choroby Ménière’a z migreną.
- Łagodne napadowe położeniowe zawroty głowy. W obrazie dominują silne, ale krótkotrwałe (sekundowe) zawroty w określonych dla danego pacjenta pozycjach (np. kładzenie się, wstawanie, zwrot głowy, itp.). Rozstrzygająca jest próba Dix-Hallpike’a, ewentualnie efekty leczenia za pomocą manewrów repozycyjnych (np. manewr Epleya).
- Tak zwana paroksyzmia przedsionkowa (vestibular paroxysmia), której istotę stanowi tzw. konflikt nerwowo – naczyniowy (ucisk nerwu przedsionkowego przez sąsiadujące naczynie). Klinicznie są to liczne napady układowych zawrotów reagujące na podawanie karbamazepiny.
- Naczyniowe zawroty głowy (powtarzające się napady niedokrwienne w krążeniu tylnym). Napady pojedyncze, zwykle obok zawrotów pojawiają się inne zaburzenia z pnia mózgu (np. dwojenie, parestezje), pacjenci w starszym wieku z objawami ryzyka naczyniowego.
- Zawroty psychogenne. Występują tu zawroty nieukładowe. Znamienne są zaburzenia lękowe (np. lęk paniczny lub lęk uogólniony) albo depresje. Mogą też mieć miejsce zaburzenia konwersyjne, np. incydenty abazji i astazji.
- Zawroty ortostatyczne charakteryzują się stanami osłabienia lub zawrotami nieukładowymi po wstaniu z pozycji leżącej. Występują głównie w wieku podeszłym, w cukrzycy (neuropatia cukrzycowa), u osób leczonych neuroleptykami lub środkami przeciw nadciśnieniowymi. Rozpoznanie potwierdza próba Schellonga.
- Łagodna nawracająca westybulopatia to zespół lub jednostka chorobowa (albo grupa), charakteryzująca się występowaniem napadów lub incydentów zawrotów układowych bez zaburzeń słuchu, trwających od 5 minut do kilku dni, które można bez trudu odróżnić od innych napadowych zawrotów, tj. choroby Ménière’a (słuch), łagodnych napadowych zawrotów położeniowych (krótki czas trwania), incydentów niedokrwiennych (obecne inne objawy neurologiczne). Usytuowanie tej choroby w systemie nozologicznym otoneurologii wymaga dalszego gromadzenia materiału klinicznego.
W ramach laryngologicznej diagnostyki zawrotów głowy poza szczegółowym wywiadem opartym na stosownej ankiecie dotyczącej dolegliwości oraz wnikliwej rozmowie z chorym wykonuje się następujące badania:
- ocenę oczopląsu w wideookularach Frenzla,
- VNG,
- ENG,
- rozszerzeniem diagnostyki jest również RTG, TK, MRI, USG
